Türkiye’de sinema sektörü oldukça gelişmiştir. Ancak ülkemiz, bazı filmleri sansürleyerek yasaklama kararı almaktadır. Bu kararlar bazen yasal olurken bazen de siyasi görüşler nedeniyle alınabilmektedir.
Bu yazımızda, Türkiye’de yasaklanmış veya sansürlenmiş en tartışmalı filmlere yer vereceğiz. 1930’larda çekilmiş ve halk isyanına neden olduğu gerekçesiyle sansürlenmiş ilk film olan “Bir Millet Uyanıyor”dan bahsedeceğiz. Politik mesajları nedeniyle yasaklanan “Bıçak Sırtı” ve dönemin örf ve adetlerine uymadığına karar verilen, müstehcen içerikli yapım “Sarhoş” da listede yer alacaktır.
Aksi yönde eleştiriler almış olan “Sineklerin Tanrısı” ise uzun süre yasaklı kaldıktan sonra ancak 2017’de gösterime girebildi. Geniş kitleler tarafından izlenen “Recep İvedik” serisinin bazı filmleri de yasaklanmış veya sansürlenmiştir. Bunların yanı sıra sadece sansürlü ya da yasaklanmış filmler değil, politik nedenlerle yayınlanması durdurulan filmler de listede yer almaktadır.
Günümüzde de sansür uygulamalarının devam ettiğini ve yeni filmlerin de yasaklandığını unutmamalıyız.
İlk Sansürlenme
1930’larda çekilmiş olan ilk sansürlenen film, dönemin sosyal ve siyasi şartlarına göre oldukça tartışmalı hale gelmişti. Film, halk arasında isyanlara neden olduğu gerekçesiyle yasaklanmıştı. O dönemde devlet tarafından belirlenen sansür kuralları, toplumsal sorunları işleyen filmlerin de kısıtlanmasına neden oluyordu. Bu nedenle İlk Sansürlenme, Türkiye sinema tarihinde ayrı bir yere sahiptir.
Bıçak Sırtı
Bıçak Sırtı, Türkiye’de politik mesajları nedeniyle yasaklanan filmler arasında yer almaktadır. 1984 yılında yönetmenliğini İstanbul’da yaşayan İbrahim Sediyani’nin yaptığı filmin konusu, Türkiye’deki politik koşulların eleştirisiydi. Bu eleştiriler, film gösterime girmeden önce sansürlenmiş ve sonrasında da yasaklanarak Türk sinema tarihindeki en sansürlü filmlerden biri olmuştur. Filmin sansürlenmiş halinde çıkarmalar ve müdahaleler yapılmıştı. Yapımcılar, filmin yasaklanmasına karşı mahkemeye başvursalar da sonuç alamamışlardır. Bıçak Sırtı’nın yasaklanması, zamanla sansüre karşı bir ayaklanmaya sebep olmuş ve Türkiye’de kült haline gelmiştir.
Müstehcen İçerik
Bu kategoride çok sayıda film yer alıyor. Ancak özellikle 1970’lerde çekilen filmler, Türkiye sinema tarihinin en sansasyonel yapımları olarak dikkat çekiyor. Birçok film, dönemin örf ve adetlerine uymadığı gerekçesiyle müstehcen bulunarak sansürlenmişti. Bazı filmler ise tamamen yasaklanmıştı.
İşte o yıllarda çekilmiş bazı filmler:
- Yatak Hikayesi
- Öyle Bir Kadın Ki
- Şehvet Kurbanı Şevket
- Küçük Beyefendi
Bu filmler, Türkiye’nin o yıllardaki toplumsal yapısına uymadığı için sansürlenmiş ya da yasaklanmıştı. Bugün ise bu yapımlar, Türk sinema tarihinin önemli eserleri olarak kabul ediliyor ve arşivlerde saklanıyor.
Sineklerin Tanrısı
Sineklerin Tanrısı, William Golding’in aynı adlı kitabından uyarlanarak çekilmiş bir filmdir. Film, 1963 yılında çekilmiş olmasına rağmen, İngiltere’de sinema yönetimi tarafından yasaklanmıştı. Filmin yasaklanmasının temel nedeni, içerdiği şiddet sahneleri ve çıplaklıkları ile toplumu bozacak nitelikte olduğuna kanaat getirilmesiydi. Ancak uzun yıllar boyunca yasaklı kalan film, 2017 yılında yeniden değerlendirilerek izleyicilerle buluştu. Filmin kabul edilebilir olan bazı sahnelerinde bile, günümüz toplumunun çoğunluğu tarafından rahatsızlık duyulduğu görülebilir.
Recep İvedik Serisi
Recep İvedik, Türkiye’de en çok tartışılan sinema karakterleri arasında yer alıyor. Filmlerinin bazıları yasaklanırken bazıları ise sansürlendi. İlk filmi çıktığında ‘ahlaki değerlere’ uygun görülmeyen sahneleri kaldırmak için sansüre uğramıştı. İkinci filminde ise mahkemelik olmuştu. Ayrıca diğer bazı filmlerinde de küfürler ve içerikleri nedeniyle tartışma yaratmıştı. Ancak yasaklanan ve sansürlenen filmlere rağmen Recep İvedik hayranları tarafından ilgiyle izlenmeye devam ediyor.
Politik Gerekçelerle Yasaklananlar
Politik nedenlerle sansürlenen filmler, toplumda büyük yankı uyandırıyor. Özellikle ülkemizde, yakın tarihli politik olaylar nedeniyle bazı filmler yasal gerekçelerle yasaklanıyor. 2016 yılında çekilen ve sansür uygulanan bir film olan ‘Köpeklerin İsyanı’, Kürt sorunu nedeniyle yasaklandı. Ayrıca, 2018 yılında çekilen ‘Ayla’ filminin Güney Kore yapımı olduğu için gösterimi yasaklandı. Diğer yandan, 2019 yılında Türkiye yapımcıları tarafından çekilen bir film olan ‘Nuh Tepesi’ de devletin sağladığı destekler nedeniyle sansürlendi. Politik gerekçelerle yasaklanan filmler, özellikle sansürün ve baskının sıkça yaşandığı ülkemizde üzerinde daha fazla düşünmemiz gereken bir konu olmaya devam ediyor.
Bugünün Filmleri
Bugünün dünyasında, film yapımcıları hala yasakların ve sansürün etkisi altında kalıyor. Özellikle politik veya toplumsal meseleler içeren filmler sıklıkla yasaklanıyor veya sansürleniyor. Bu da film yapımcılarını, filmlerini göstermek için alternatif yollar aramaya yönlendiriyor. Özellikle internet üzerinden yayınlanan filmler, sansür ve yasaklardan bağımsız olarak izleyicilere ulaşabiliyor. Ancak, yasaklama ve sansürün varlığı yeni bir şey değil ve tarihin birçok döneminde de var olmuştur. Umarız, gelecekte film yapımcılarına özgürce sanatlarını icra etme fırsatı sağlanır.
